Autor zdjęcia/źródło: Photoxpress.com
U wspomnianego już dwulatka wada ujawnia się najczęściej pod postacią wysuwania języka między zęby podczas wymawiania niektórych głosek. Takie międzyzębowe wymawianie głosek nie tylko więc widać, ale też słychać, stąd nietrudno o zauważenie. Kłopotliwe jest też wymawianie głosek sz, ż, cz, dż, r.
W prawdzie granica zdolności ich wymawiania mieści się w okolicach 5.roku życia, ale wcześniejsze nieprawidłowości dobrze jest skonsultować z logopedą. Od 7-letniego dziecka wymaga się poprawnego wymawiania wszystkich głosek, ale wtedy korygowanie będzie już trwało dłużej.
Najczęstszą wadą wymowy jest dyslalia, czyli błędne wymawianie jednej głosek, kilku lub wszystkich.
W obszarze dyslalii wyróżniamy specyficzne wady wymowy:
- seplenienie
- reranie
- nieprawidłowości w wymowie głosek k, g
- bezdźwięczność.
Seplenienie wiąże się z nieprawidłową wymową głosek: s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, ś, ź, ć, dź, choć najwięcej trudności wynika z wymawiania głosek sz ,ż, cz, dż (brzmią: ś, ź, ć, dź lub s, z, c, dz). Częste seplenienie międzyzębowe pojawia się w 3.-4.roku życia, gdy przy wymawiawianiu głosek s, z, c, dz język jest wysuwany pomiędzy zęby.
Reranie jest nieprawidłowym wymawianiem głoski „r” (słyszymy „l” lub „j”, bądź „r” jest w ogóle opuszczane w wyrazach). Tutaj trzeba jednak zachować spokój – czasem na wystąpienie głoski „r” jest 4.-5.rok życia, a nierzadko dopiero pierwsza klasa szkoły podstawowej. Nie można więc zbyt szybko wymagać od dziecka poprawności. Niemniej warto jest wzmacniać sprawność ruchową języka.
Bezdźwięczność natomiast jest wymawianiem głosek dźwięcznych jako bezdźwięczne. (np. „w” jako „f”, „d” jako „t”). Przyczyna tkwi zwykle w zaburzeniach słuchu fonematycznego, co również wymaga ćwiczeń.
Jąkanie także jest zaliczane do wad wymowy. Zaburzeniu ulega płynność mówienia, w wyniku czego powtarzane są dźwięki, sylaby, słowa, przeciągane dźwięki oraz robienie pauz w nieodpowiednich miejscach. Jąkaniu współtowarzyszy szereg objawów emocjonalnych. Jąkanie zawsze wymaga specjalistycznej korekty i terapii.
Każda wada wymowy powinna być korygowana we współpracy z logopedą. Wczesne zgłoszenie się w dużej mierze zapobiega pogłębianiu i utrwalaniu się zmian.
Pamiętajmy, że spotkania z logopedą są tylko bazą – każda wada wymaga systematycznych ćwiczeń w domu. Będziemy mieć jednak pewność, że ćwiczenia są stricte dobrane do naszego dziecka, dzięki czemu unikniemy pracy „na oślep”.
Anna Chmielewska
